DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ VE DEMİR EKSİKLİĞİ

            NEDEN:

İhtiyacın artması (gebelik, emzirme, prematür), alımın azalması (diyet, inek sütü) ve kayıp (kanama) durumlarda demir eksikliği görülür.

Demir eksikliği: Hemogram bulguları belirginleşmemiştir. ( Fe 20-30mg/dl arasındadır)

Demir eksikliği anemisi: Hemogram bulguları belirginleşmiştir. ( Fe <20mg/dl altındadır)

** Demir çocuklarda büyüme (motor) ve zeka gelişiminde çok önemlidir.

            KLİNİK:

Hafif kansızlık belirtileri: Konjonktiva ve ciltte hafif solukluk dışında herhangi bir belirti vermeyebilir. Ancak kan analizleri sonucu kansızlık saptanabilir.

Belirgin Kansızlık belirtileri: Solukluk, halsizlik, huzursuzluk, iştahsızlık, çabuk yorulma, oturma emekleme ve yürümede gecikme, öğrenmede güçlük, okul başarısında azalma, oyuna ilginin azalması, davranış bozuklukları, ateşli hastalıklara yatkınlık, huysuzluk, çarpıntı, nefes darlığı, kabızlık, baş dönmesi, kulak çınlaması görülebilir. Ayrıca bazı hastalarda dudak köşelerinde çatlaklar, konvulziyon, tırnakların kırılması, saçların kırılıp dökülmesi, dil yanmaları, yutma güçlüğü (Plummer-Vinson sendromu), kabızlık, toprak yeme gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

                  TANI:

Başta kan Fe düzeyi olmak üzere, hemogram, klinik bulgular ve diğer laboratuvar testleri ile tanı konur.

Demir eksikliği anemisi: Hemogram bulguları belirginleşmemiştir. Fe 20-30mg/dl arasındadır.

Demir eksikliği: Hemogram bulguları belirginleşmiştir. Fe <20mg/dl altındadır.

Anemi Etyolojisi Tarama Testleri: Hemogram (MCV, RDW, Retikülosit), Periferik yayma, Hb elektroforezi, direkt coombs testi, G6PD düzeyi, Kemik iliği aspirasyonu, seruloplazmin, serum folik asit, B12, Fe, SDBK vb. testler etyoloji için bakılabilir.

            ** En sık karıştırıldığı durum talasemi taşıyıcılığıdır. RDW yüksek, RBC düşükse demir eksikliği düşünülür. Kesin ayırıcı tanı Hb elektroforezi ile konur. Mentzer indeksi(MCV/RBC <13 ise taşıyıcılık, >13 ise demir eksikliği düşünülebilir.

** Serum demir ve ferritin yüksek, SDBK normal ise sideroblastik anemi olabilir.

** Fe eksikliği anemisi megaloblastik anemi ile beraber olursa MCV normal olabilir.

 ** H. pylori infeksiyonu ( Gastrit ) olan çocuklarda Fe eksikliği sık görülür. Tedavi edildiğinde demir eksikliğinin kendiliğinden düzeldiği görülmüştür.

** MCV normal alt-üst sınır: YD: 95-125, 0.5-2 yaş: 72-86, 2 yaş üstü: 77-95

** Hemogram referans değerleri için laboratuvar kısmına bakınız.

DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ TEDAVİSİ

Elementer Fe⁺² aneminin ağırlığına göre 4-6 mg/kg/gün kullanılır. Her gün veya haftada 1-2 gün şeklinde günlük doz 2-3 parçaya bölünerek verilir. Fe⁺² tedavisinin aç karnına ve Fe emilimini artıran limonata veya meyve suyu ile karıştırarak alınması emilimi arttırır. Çay demir emilimini azaltır.

            ** Yetişkinlerde aneminin şiddetine göre günde 1-2 kapsül verilir.

             Tedaviye yanıt: 24-48 saat sonra huzursuzluk azalır ve iştah artar. İlk hafta hematokrit değeri günde %1 artar. Hb değeri ayda 1-2 gr/dl artar. 5-7. günlerde retikülosit krizi izlenir. Bu sırada retikülosit sayısı %1. 5 değerinin üzerine çıkar. Demir tedavisi 1 ay verildikten sonra Hb değerlerinin kontrol edilmesi uygundur.

             Tedavi süresi: Hgb düzeyi yaşına göre normale gelinceye kadar demir ilaçlarına devam edilir. Hemoglobin düzeyi normale ulaştıktan sonra vücudun demir depolarının dolması amacıyla da 3 aya kadar 2-3mg/kg/gün tedavi verilebilir.

            Demirden Zengin Gıdalar: Kırmızı et, balık, yumurta sarısı, kuru baklagiller (mercimek, nohut, kuru fasulye), kuru üzüm, incir, kayısı, yeşil sebzeler, karaciğer vb.

            Demir Emilimini Azaltan Maddeler: Fosfat, karbonat, çay, kahve, gazlı içecekler vb.

            Fe Yan Etkileri: Dişler geçici olarak siyaha boyanabilir. Dışkıda koyu renk oluşabilir. Geçici bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı görülebilir. Yakınmalar sürekli olursa doz azaltılır. Ya da ilaç grubu değiştirilebilir.

KULLANILAN İLAÇLAR

** İçerdikleri elementer demir miktarları ile beraber;

FE ⁺²: FERRO-SANOL^® DAMLA (600damla/30ml) (20damla=1ml=30mg Fe+2, 1 damla=1, 1mg )

FERRO-SANOL B^® ŞURUP (150ml) (1ölçek/5ml=20mg elementer F+2 ve B1, B2, B6 içerir)

FERRO-SANOL^® (50) DRAJE (1 Draje=50mg elenmenter Fe +2)

FERRO-SANOL^® Duodenal (20) KAPSÜL(1 KAPSÜL=100mg elementer Fe+2)

** Demir preparatları verirken mutlaka çocuklara meyve suyu gibi bir sıvı içinde verilmeli ardından su içirilmelidir. Kesinlikle direk içirilmemelidir. Aksi halde dişlerde kalıcı siyahlığa neden olabilir. Ayrıca gaitayı siyaha boyayabileceği aileye anlatılmalıdır.

Multivitamin: Vitamin+Mineraller+l-Arginin: ARGİVİT CLASSİC 150 ML /ŞURUP, Doz: günde bir kez 1 ölçek (5 ml)

Çinko: ZİNCO^® 15mg/5ml 100 ml ŞURUP, 50mg 40 KAPSÜL

                              Doz: 0-5 yaş: 1/3-2/3 ölçek, 6-14 yaş: 2/3-1 ölçek, yetişkin: 1 KAPSÜL

PROFLAKSİ TEDAVİSİ

Genelde 1mg/kg/gün olarak verilir.

             Fe⁺² Proflaksisi Endikasyonları: Düşük doğum ağırlıklı bebekler, prematüreler, hızlı büyüme gösteren bebekler, kronik hipoksiye maruz kalanlar, doğumda düşük hemoglobin düzeyi bulunan bebekler, adolesanlar ve gebelere profilaksi tedavisi verilebilir.

             ** Ülkemizde bebeklere 4. ay sonrası uygulanan 1 mg/kg/gün dozunda F⁺² proflaksisi ile özellikle sosyoekonomik durumu düşük ailelerde başarılı sonuçlar alınmıştır. Ayrıca, düşük doğum ağırlıklı bebeklere 2. aydan sonra F⁺² proflaksisi önerilmektedir ( 2 kg üzerindekilere: 2 mg/kg/gün, 1. 5-2 kg arasındakilere: 3 mg/kg/gün, 1-1. 5 kg arasındaki bebeklere: 4 mg/kg/gün).

ÖRNEK REÇETE

TANI: Demir eksikliği anemisi (1yaş 10 kg)

RP1: FERROSANOL ŞURUP DIB (BİR)

                                                                                          S: 2 x 1. 5 ölçek ( aç karna) veya S: 1x2 ölçek haftada 1-2 gün

                   ZİNCO ŞURUP DIB (BİR)

                                                                                           S: 1X1/2 ölçek(öğle)

** Ayrıca diyet önerilir. Hasta 1 ay sonra kontrole çağırılır.

DİKKAT: Demir preparatları verirken mutlaka çocuklara meyve suyu gibi bir sıvı içinde verilmeli ardından su içirilmelidir. Kesinlikle direk içirilmemelidir. Aksi halde dişlerde kalıcı siyahlığa neden olabilir. Ayrıca gaitayı siyaha boyayabileceği aileye anlatılmalıdır.