İştahsızlık çocuğun kendi büyümesi için gerekli gıdaları yetersiz alması olarak tanımlanabilir.

İştahsızlık nedenleri:

1.      Gerçek (organik) iştahsızlık: Çocuğun geçekte yemeklere ilgisi azdır.

2.      Yalancı iştahsızlık: Çocuğun iştahı normaldir ama kötü ve dengesiz beslenir.

3.      Psikojenik iştahsızlık: Otizm, hiperaktivite, anorexia nevroza gibi alta psikojenik bir hastalık vardır.

ÇOCUKLARA DOĞRU YEMEK ALIŞKANLIĞI KAZANDIRMANI YOLLARI

Öncelikle yemek alışkanlığı anne karnında başlar. Annenin yediği besinlerin tatları plasenta yoluyla bebeğe ve amniyon sıvısına geçer bebekte bu tatları tadıp alışır. Aynı şekilde ilk 6 ay sadece anne sütü alan bebeklerde de yedikleri besinlerin tatları anne sütüne geçer ve bebek bunu tadar ve bu besinlere alışır. Yani kısacası annenin yemediği bir gıdaya bebeğinde alışması güç olur. Bu nedenle anneler mutlaka beslenmelerine çok dikkat etmelidirler.

** Şunu unutmamak gerekir ki bebekler oyuncak değildir onlarında yetişkinler gibi bir kişiliği ve hoşlandığı şeyler olabilir. Canı istediğini istediği zaman yer istemediğini yemez. Anne babalar bunu bilerek bebeklere yemek alışkanlığı kazandırabilirler. Hiçbir yetişkin yemekleri karıştırıp rendeleyip yemez, ya da sürekli aynı besini yemez dolayısıyla bebeklere bu tür uygulamalar yapılmamalı hele ki zorla yemek yedirilmeye çalışılmamalıdır. Aksi halde ters tepebilir. Yemek yetişkinler gibi sofrada yenmeli ama çocuk, çocuk olduğundan dolayı ortamı kirletip dağıtma hakkına sahiptir. Mümkün olduğunca yemekler ayrı ayrı ve kendi kendine yemesine izin verilmelidir. Ama öğünler ortalama 30 dk’dan uzun olmamalıdır.

** Çocuk ve bebekler en iyi yemek yeme alışkanlıklarını kreş gibi kendi yaşıtları ile beraberken kazanırlar. Birbirlerine bakarak hem yemek yemeyi hem de sosyalleşmeyi öğrenirler. Bu yüzden bu çocuklar kreşe gönderilebilir. Çünkü yemek yemek aynı zamanda sosyal bir iştir. Hiçbir anne, baba yada bakıcı çocuğun yaşıtlarının yerini tutmaz. .

GERÇEK (ORGANİK) İŞTAHSIZLIK

Gerçek iştahsızlıkta mutlaka altında organik bir neden vardır. Bu çocukların gelişimleri kiloları yaşıtlarına göre geridir. Bu çocukların iştahı gerçekten yaşıtlarına göre azdır. İştahsızlıkları tüm gıdalara karşıdır. En sık nedeni demir ve çinko eksikliği olmakla beraber diğer mineral vitamin ve protein eksikliği de iştahsızlığa sebep olabilir. Bunun en sık nedeni ya kötü beslenmedir yada alttaki bir hastalığa bağlı bir durum olabilir. PEM olan bütün çocuklarda iştahsızlık olur. İştahsızlık az gıda almaya, az gıda alma iştahsızlığa neden olur. Böyle bir kör döngü olur.

TEDAVİ

Bu çocuklara dengeli beslenme solüsyonları, demir, çinko, mineral ve vitamin takviyeleri başlanabilir. Bu şekilde çocuğun iştahı kendiliğinden açılır. Özellikle demir ve çinko çok iyi iştah açar. Piyasada iştah açıcı olarak bahsedilen yan etkisi nedeniyle bir miktar iştah açan antihistaminikleri yan etkilerinden ve uzun süre kullanılamamalarından dolayı önermiyoruz. Balık yağlarını da önermiyoruz. Çünkü piyasada ne olduğu belirsiz merdiven altı üretilen bir çok balık yağı preparatı satılmaktadır. Balık yağları da dünyada yapılan çok geniş kapsamlı çalışmalarda gelişim ve iştah üzerine etkileri olduğu ispatlanamamıştır. Balık yağları sadece kroner kalp hastalığı olan hastalıklarda önerilmektedir. Ayrıca bunlarla zaman kaybedip gerçek tedaviden uzaklaşmanın bir anlamı yoktur. Ayrıca aileye ve ülkemize ciddi ekonomik getirmektedir. Bunun yerine dünya sağlık örgütü haftada 1-2 gün balık yemeyi önermektedir.

** Kesinlikle endikasyon dışında destek amaçlı 3 aydan uzun süreli yüksek dozda vitamin ve mineral takviyesi yapılmamalıdır.

** Bu çocuklara en yakın zamanda beslenme alışkanlığı kazandırılmalı ve et, süt, yumurta, kuruyemiş, tahıl gibi besin değeri yüksek gıdalarla beslenmeli rafine şeker içeren içi boş besinlerden uzak durulmalıdır.

** İçerdikleri elementer demir miktarları ile beraber;

FE ⁺²: FERRO-SANOL^® DAMLA (600damla/30ml) (20damla=1ml=30mg Fe+2, 1 damla=1,1mg )

FERRO-SANOL B^® ŞURUP (150ml) (1ölçek/5ml=20mg elementer F+2 ve B1,B2,B6 içerir)

FERRO-SANOL^® (50) DRAJE (1 Draje=50mg elenmenter Fe +2)

FERRO-SANOL^® Duodenal (20) KAPSÜL(1 KAPSÜL=100mg elementer Fe+2)

Elementer Fe⁺² aneminin ağırlığına göre 4-6 mg/kg/gün kullanılır. Her gün veya haftada 1-2 gün şeklinde günlük doz 2-3 parçaya bölünerek verilir. Fe⁺² tedavisinin aç karnına ve Fe emilimini artıran limonata veya meyve suyu ile karıştırarak alınması emilimi arttırır. Çay demir emilimini azaltır.

** Demir preparatları verirken mutlaka çocuklara meyve suyu gibi bir sıvı içinde verilmeli ardından su içirilmelidir. Kesinlikle direk içirilmemelidir. Aksi halde dişlerde kalıcı siyahlığa neden olabilir. Ayrıca gaitayı siyaha boyayabileceği aileye anlatılmalıdır.

Multivitamin: POLİVİT^® SURUP- FİLM TABLET.

               Doz: 0-5 yaş:1/3-2/3 ölçek, 6-14 yaş: 2/3-1 ölçek, yetişkin: 1 tablet.

Çinko: ZİNCO^® 15mg/5ml 100 ml ŞURUP, 50mg 40 KAPSÜL

               Doz: 0-5 yaş:1/3-2/3 ölçek, 6-14 yaş: 2/3-1 ölçek, yetişkin: 1 KAPSÜL

YALANCI İŞTAHSIZLIK

Bu çocuklar gerçekte iştahsız değillerdir hatta çok iştahlıdırlar ama öğün aralarında şekerli kalorisi yüksek olan çikolata, çitoz, şekerli meyve suları gibi besin değeri düşük gıdalarla beslendikleri için normal öğünlerde yetersiz beslenirler. Bu çocuklar yemeklerde çok seçicidirler. Aileler genelde bundan şikayetçidirler. İleride kilo kaybı ve protein enerji malnutrisyonuna bağlı olarak ortaya çıkacak mineral vitamin eksikliğinden dolayı gerçek iştahsızlık durumu ortaya çıkabilir.

TEDAVİ

Bu durumda aileler bilgilendirilmeli ve mümkün olduğunca çocuklar besin değeri düşük rafine şeker içeren gıdalardan uzak tutulmalıdırlar. Çocuklar illaki bu gıdaları yemek isterlerse yemek öğünlerinden sonra tüketebilirler. Ama kesinlikle öğün aralarında da bu gıdalar verilmemelidir.

PSİKOJENİK İŞTAHSIZLIK

En sık neden otizm, hiperaktivite - dikkat eksikliği ve anoreksiya nevroza durumlarında görülür. Bu durumlarda çocuk psikiyatri uzmanlarından destek almak gerekir.

ÖRNEK REÇETE

TANI: Demir eksikliği anemisi (2 yaş 15 kg)

RP1: FERROSANOL ŞURUP DIB (BİR)

                                             S: 2 x 1.5 ölçek ( aç karna) veya S: 1x2 ölçek haftada 1-2 gün

          ZİNCO ŞURUP DIB (BİR)

                                              S:1X1/2 ölçek(öğle)

** Ayrıca diyet önerilir. Hasta 1 ay sonra kontrole çağırılır.

DİKKAT: Demir preparatları verirken mutlaka çocuklara meyve suyu gibi bir sıvı içinde verilmeli ardından su içirilmelidir. Kesinlikle direk içirilmemelidir. Aksi halde dişlerde kalıcı siyahlığa neden olabilir. Ayrıca gaitayı siyaha boyayabileceği aileye anlatılmalıdır.