SALMONELLA (TİFO)

     ETKEN:

Etken  S.typhi gram negatif enterik bir bakteridir. Kuluçka süresi  10-14 gündür. Enfekte insanların idrar ve dışkıları ile kontamine olmuş su ve gıdaların alınması ile bulaşır. Kanalizasyon sularının, içme ve kullanma sularına karışması sonucu tifo salgınları görülür.

     KLİNİK:

1. Hafta: Çoğu kez 1-2 gün süren hafif kırıklık, iştahsızlık, ürpermeler, baş ağrısı gibi yakınmalarla başlar. Ateş 5-7 günde 39-40 C^o’ye ulaşır. Başlangıçta intermittant olan ateş ilerde sürekli olur. İştahsızlık, yorgunluk, vücut ağrıları, alında fazla olmak üzere künt, sürekli konfuze tarzda baş ağrısı ve uykuya meyil ateşe eşlik eder. Öksürük ve burun kanaması da görülebilir. Karın ağrısı ve karında rahatsızlık hissi vardır. Deri sıcak ve kurudur. Çoğu kez terleme olmaz. Bu haftada hastalar daha çok kabızlıktan yakınır. Bazen ishal yakınması da olabilir.

2. ve 3. Hafta : Tüm belirtiler şiddetlenir. Ateş 39.5-40 C^o bazen 41-42 C^o’ye çıkar. Ateşe rağmen nabız yükselmez(relatif bradikadi). 2. hafta lökositler 3000-4000 /mm3, 3. haftada 1500 /mm3, olur ve eozinofiller kaybolur. Bazen pansitopeni olabilir. Hastanın genel durumu bozuk ve ağır hasta görünümündedir. Çoğu kez zeka faaliyetleri durmuş, bakışlar sabit, donuk olup hastanın mimikleri kaybolur. Hastanın etrafıyla ilgisi kesilmiştir. Kendine verilen yiyecek ve içeceğin farkında değildir. Karın üst kısmında ve göğüs cildinde ciltten kabarık, basınca solan, bir kaç mm çapında, gül kurusu (pembe) renkte döküntüler belirir.  2-3 gün sürer. Aşırı halsizlik, bilinçte küntleşme, karaciğer ve dalaktaki büyüme saptanmaya başlar. İkinci haftada kabızlığın yerini ishal alır. Dışkıda gizli kan bulunabilir. Bazı hastaların parmakları ritmik hareketlerle örtüleri toplar; bu dikkat çekici bir belirtidir.

4. Hafta: Komplikasyon görülmezse üçüncü haftadan sonra ateş düşmeye başlar, yavaş yavaş düşerek dördüncü haftanın sonuna doğru vücut ısısı normale döner. Beşinci hafta nekahat dönemidir.

Komplikasyonlar: Bağırsaklarda kanama ve delinme, safra kesesi ve yolları enf, perikardit, menenjit (küçük çocuklarda), miyokardit, arterit, osteomiyelit, orşit, Kc ve dalak apseleri, vb.

TANI: Klinik tanıda çok önemlidir.

Konfüze tarzda baş ağrısı, ateşle yükselmeyen nabız, lökopeni (1500-400), lenfositoz olması ve eozinofillerin kaybolması, tifoya özgüdür.(2 yaş altında bu klinik olmayabilir.)

   Kesin tanı: Kan, kemik iliği, dışkı veya idrardan etkenin üretilmesi ile konur. Hasta antibiyotik kullanmadan önce bu örnekler alınmalıdır.

** Serolojinin negatif olması hastalığı ekarte ettirmez. Belirli aralıklarla alınan serolojideki titrelerin artması tanıyı destekler.

          TEDAVİ:

** Tifo kalbi, beyni, böbrekleri, akciğerleri, karaciğeri, göz ve kulak sinirlerini etkiler. Bu nedenle iyi tedavi edilmesi şarttır. Hastaya süt, yoğurt, ayran, hoşaf, meyve suları, limonata, portakal suyu, yumurta sarısı, yumurtalı çorbalar, iki kere çekilmiş etten yapılmış köfteler, sebze ve meyve püreleri verilir. Çok su içirilir. Ayrıca, antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır.

** Ciddi vakalar yatırılarak tedavi edilmelidirler.

** Şiddetli halsizlik ve bitkinlik şikayeti olan hastalar yatırılarak veya ayaktan mayi tedavisi verilerek tedavi edilmelidir.

          ANTİBİYOTERAPİ:

      En iyi seçenek siprofloksasindir.

16 yaş üstü:  Siproflaksosin 2x500mg 10 gün (CİPROXİN ^® 500-750mg 10 TABLET)

<16 yaş altı: Seftriakson 100 mg/kg/gün  max:4gr 10 gün (DESEFİN^® 0.5-1 gr FLAKON)

Oral olarak amok/klav 80mg/kg/gün 14 gün verilebilir. Sefiksim veya sefpodoksimde kullanılabilir.

** Olguların %1-4’ü taşıyıcı olur. Kronik (süregen) taşıyıcılarda da ampisilin, amoksisilin ya da kinolon grubu antibiyotikler 4-6 hafta kullanılır.

** Ateş düşürücü ilaçlardan özellikle Aspirin ateşi anormal şekilde aşırı düşürebileceğinden kullanılmamalıdır. Ateşi düşürmek amacı ile ıslak kompres yapılmalıdır. Kabızlık için ilaç ve lavmanlar kullanılmaz.

          TEDAVİYE YANIT:

** Ateş genellikle 3-5 gün içinde düşer ve klinik düzelir.

** Tifo hastalığı geçiren kişilerde bağışıklık gelişir. Ancak antibiyotik tedavisi erken başlanan hastalar ikinci kez tifo geçirebilir.

** İyileşen hastaların %5-10’unda yaklaşık 2 hafta sonra bulgular yeniden ortaya çıkabilir. Relaps çok ciddi seyredebileceği gibi genelde hastalıktan daha hafif ve daha kısa süreli seyreder.

** Nekahat döneminde lökositlerin artmaması ve eozinofillerin görülmemesi relapsı düşündürür. Lökositozun 10.000 mm3 veya üzerine çıkması intestinal bir perforasyonu düşündürür.

** Tedaviye yanıt alınamayan ağır toksemik hastalarda steroid kullanılabilir. Perforasyon durumunda 4-6 saat içinde cerrahi müdahale gerekmektedir .

ÖRNEK REÇETE

TANI: Tifo (16 yaş çocuk )

RP1:        CİPROXİN 500mg 10 TABLET DIIB İKİ

                                                        2X1 (10 gün)